اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD چیست؟
PTSD در واقع یک اختلال روانپزشکی است که ممکن است برای افرادی که در گذشته، تجربهی یک رویداد آسیبزا را داشتهاند یا شاهدِ مجموعهای از شرایط ناگوار بودهاند، رخ دهد. واکنش فرد به رویداد به شکل ترس شدید یا وحشت است. برای فرد ممکن است این آسیب به لحاظ هیجانی یا جسمانی، تهدیدکننده و مضر تلقی شود و این شرایط ممکن است بر روان، جسم، تعاملات اجتماعی، شرایط تحصیلی و شغلی فرد تاثیر بگذارد.
به نظر شما چه شرایطی منجر به بروز PTSD میشود؟
معمولاً زمانی که فرد در معرض یک رویداد تروماتیک قرار میگیرد، امکان بروز این اختلال بالا میرود.
از جمله: بلایای طبیعی، تصادفات سنگین، اقدامات تروریستی، جنگ، تجاوز جنسی، تجربهی مستقیم یک رویداد، مشاهدهی رویداد آسیب زا برای دیگران یا قرار گرفتن مکرر در معرض جزئیات وحشتناک و آزاردهنده.
برای مثال در افسران پلیسی که در معرض جزئیات کودک آزاری به صورت متعدد قرار دارند، امکان بروز این اختلال بالا است.
ویژگیهای هیجانی و رفتاری افراد مبتلا به PTSD چگونه است؟
افراد مبتلا به PTSD به لحاظ هیجانی دارای افکار و احساسات شدید و ناراحتکننده دربارهی تجربیاتی هستند که تا مدتها پس از پایانِ رویداد آسیبزا به طول میانجامد. همچنین احساس غم، ترس یا عصبانیت در آنها ممکن است باعثِ احساس جدایی و بیگانگی از افراد دیگر شود.
این افراد به لحاظ واکنش رفتاری، معمولاً از مکانها، موقعیتها و افرادی که رویداد آسیبزا را به آنها یادآوری میکند، اجتناب میورزند. همچنین در افراد مبتلا به PTSD واکنشهای منفیِ افراطی به صدای بلند یا تماس فیزیکی مشاهده میشود. قابل به ذکر است که این افراد ممکن است در کابوسهای شبانهی خود یا مکانهای آشنایی که تصادفی قرار میگیرند، دوباره آن رویداد آسیبزا را تجربه کنند.
آیا PTSD فقط برای قشر خاصی از جامعه رخ میدهد؟
تحقیقات مختلف نشان دادهاند که این اختلال فقط به جانبازان رزمی اختصاص ندارد بلکه ممکن است برای همهی افراد با هر قومیت، ملیت یا فرهنگ مختلفی و با هر سنی رخ دهد. این اختلال در گذشته با اسمهای مختلفی شناخته میشد؛ پس از جنگ جهانی دوم، به آن خستگی رزمی میگفتند.
تقریباً 3.5 درصد از بزرگسالان ایالات متحده هر ساله تحت تأثیر PTSD قرار میگیرند. شیوع این اختلال در نوجوانان، 8 درصد است. همچنین از هر 11 نفر یک نفر در طول زندگی خود به PTSD مبتلا میشود و شیوع آن در زنان دو برابر مردان است.
علائم PTSD چیست؟
علائم باید بیش از یک ماه طول بکشد و باعث ناراحتی یا مشکلات قابل توجهی در عملکرد روزانهی فرد شود.
این علائم به چهار دسته تقسیم میشوند و میتوانند از نظر شدت متفاوت باشند:
۱- افکار مزاحم، مانند: خاطرات تکراری و غیرارادی، رویاهای ناراحتکننده و فلشبکهایی از رویداد آسیبزا. فلشبکها ممکن است آنقدر واضح باشند که افراد احساس میکنند درحالِ تجربهی دوبارهی رویداد آسیبزا هستند و آن را با چشمان خود میبینند.
۲- اجتناب، اجتناب از یادآوریِ رویدادهای تروماتیک ممکن است شامل: اجتناب از مردم، مکانها، اشیاء و افراد از موقعیتهایی که ممکن است خاطرات ناراحتکننده را تحریک و یادآوری کند اجتناب میکنند. همچنین ممکن است در برابر صحبت کردن در مورد احساسات خود و آنچه اتفاق افتاده، مقاومت کنند.
۳- تغییر در شناخت و هیجان: ناتوانی در یادآوریِ جنبههای مهمی از رویداد آسیبزا، افکار منفی و احساساتی که منجر به باورهای تحریف شده در مورد خود یا دیگران میشود؛ همچنین ترس مداوم، وحشت، خشم، گناه یا شرم، بیعلاقگی به فعالیتهایی که فرد درگذشته از آنها لذت میبرد؛ احساس جدایی یا بیگانگی از دیگران و ناتوانی در تجربهی احساسات مثبت ازجمله شادی یا رضایت درونی در این افراد مشاهده میشود.
۴- تغییر در برانگیختگی و واکنشپذیری: نشانهها ممکن است شامل تحریکپذیریِ بالا و طغیان خشم باشد.
همچنین گاهی ممکن است یک رفتار بیپروا و یا مبهوت و وحشتزده در این افراد مشاهده شود. افراد مبتلا به PTSD معمولاً در خوابیدن دچار مشکل هستند و از تمرکز کافی برخوردار نیستند.
یک نمونه کیس دچار اختلال PTSD را بررسی میکنیم
خانمِ(میم) شش هفته پیش زمانی که شب هنگام ترک محلکار، در پارکینگ مجاور بیمارستان محل کارش مورد تهاجم قرار گرفتهبود و به او تجاوز کرده بودند و به شدت کتکش زده بودند اما توانست بگریزد و درخواست کمک کند. در هنگام مراجعه خانم(میم) افكار مزاحم فراوانی در مورد تهاجم داشت از جمله کابوسهایی در مورد سانحه و تصاویر مزاحمی که به صورت مستمر در ذهنش تکرار میشد. او اظهار داشت که برای رفتن به محل کار از اتوبوس استفاده میکند تا با محل حمله مـواجه نشود و همچنین ساعات کارش را تغییر داده بود تا مجبور نباشد پس از تاریکشدن هوا محل کارش را ترککند.
همچنین او اظهار داشت که در ارتباط با مردها به خصوص افرادی که احساس کند شبیه مهاجمش هستند دچار مشکل شده است و در صورت امکان از چنین تعاملاتی اجتناب میکند. خانم(میم) دچار افزایش تحریکپذیری، اشکال در تداوم خواب شبانه، اختلال در تمرکز و توجه افراطی به محیط اطراف و جزئیات آن به خصوص در تاریکی شده بود.
درمان PTSD
رواندرمانی
در برخی موارد بازسازی واقعهی آسیبزا همراه با تخلیهی هیجانی ممکن است مفید واقع شود. در این شرایط بیمار را باید تشویق کرد که واقعهی آسیبزا را مرور کرده و احساسات هیجانی مرتبط با آن را تخلیه کند. توجه به این نکته ضرورت دارد که این روش را باید متناسب با وضعیت هر بیمار انجام داد؛ زیرا ممکن است برخی از افراد بر اثر احساسِ وقوع مجدد آسیب، از پا درآیند.
• دو رویکرد رواندرمانگرانه را میتوان برای افراد مبتلا به PTSD به کار بست: اول حساسیتزدایی و بازپردازش حرکات چشم است که طی آن فرد، همزمان که تصویری از تجربهی آسیبزا را در ذهن خود نگه داشته است، بر روی حرکات انگشت درمانگر تمرکز میکند. بنابراین فرد در این حالت میتواند رویداد آسیبزا را بینشیابی کرده و از این طریق علائم خود را کاهش دهد. دوم به فرد روشهای مدیریت استرس آموخته میشود که این روشها عبارتند از: فنون آرامسازی عضلات و به کارگیری رویکردهای شناختی برای مدارا با استرس.
دارودرمانی
دارو میتواند به کنترل علائم PTSD کمک کند. علاوه بر این، تسکین علایمی که دارو فراهم میکند به بسیاری از افراد اجازه میدهد تا به طور مؤثرتری در رواندرمانی شرکت کنند. برخی از داروهای ضد افسردگی مانند SSRI و SNRI (مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین و مهارکنندههای بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین)، معمولاً برای درمان علائم اصلی PTSD استفاده میشوند. این داروها به تنهایی یا معمولاً همراه با رواندرمانی کاربرد دارند. سایر داروها ممکن است برای کاهش اضطراب و بیقراری فیزیکی یا درمان کابوسها و مشکلات خواب که بسیاری از افراد مبتلا به PTSD را ناراحت میکنند، استفاده میشود.
گروهدرمانی و خانوادهدرمانی
فواید گروهدرمانی شامل برخورداری از حمایت سایر اعضای گروه میباشد و شریک شدن در آسیبهایی که برای دیگران پیش آمدهاست. در این شرایط فرد احساس میکند که تنها نیست و افراد دیگری هم هستند که شبیه او آسیب دیدهاند و او را درک میکنند. تحقیقات نشان دادهاند که گروهدرمانی برای سربازان جنگ ویتنام و بازماندگان بلاهایی مانند زلزله بسیار موفقیت آمیز بوده است.
اختلال استرس حاد چیست؟
اختلال استرس حاد مانند PTSD در واکنش به یک رویداد آسیبزا رخ میدهد و علائم این دو اختلال و روش درمانی هردو شبیه به هم است. با این حال، علائم اختلال استرس حاد بین سه روز تا یک ماه پس از رویداد رخ میدهد. افراد مبتلا به اختلال استرس حاد ممکن است تروما را دوباره تجربه کنند، کابوس ببینند و احساس بیحسی یا جدا شدن از خود و محیط اطراف را داشته باشند. این علائم باعث ناراحتی و مشکلات عمده در زندگی روزمرهی آنها میشود. حدود نیمی از افراد مبتلا به اختلال استرس حاد به PTSD مبتلا میشوند. اختلال استرس حاد بیشتر در افرادی که خشونت بین فردی و تجاوز را تجربه میکنند تشخیص دادهشدهاست.
اختلال سازگاری چیست؟
این اختلال در پاسخ به یک رویداد استرس زا ایجاد میشود. عامل استرسزا ممکن است شامل مسائل مالی، بیماری جسمی یا مشکلات ارتباطی باشد.
علائم هیجانی یا رفتاری که فرد در پاسخ به عامل استرس زا تجربه میکند، معمولاً شدیدتر از آن چیزی است که به طور منطقی انتظار میرود. علائم میتواند شامل احساس تنش، غمگینی یا ناامیدی، کنارهگیری از دیگران، رفتار سرکش یا نشاندادن رفتار تکانشی و واکنشهای فیزیکی مانند لرزش، تپش قلب و سردرد باشد. این علائم باعث ناراحتی یا مشکلات قابل توجهی در جنبههای مختلف زندگی فرد میشود؛ به ویژه در کار، تحصیل و تعاملات اجتماعی فرد اختلال ایجاد میکند. این علائم باید 3 ماه پس از شروع عامل استرسزا ایجاد شوند و 6 ماه پس از رفع آن، برطرف شود.
جمع بندی
درنهایت توجه به این نکته ضروری است که همهی افرادی که تروما را تجربه میکنند به PTSD مبتلا نمیشوند. همچنین هرکسی که دچار PTSD میشود نیاز به درمان روانپزشکی ندارد. برای برخی از افراد، علائم PTSD با گذشت زمان فروکش میکند یا ناپدید میشود. عدهای از طریق حمایت عاطفی دوستان و خانوادهی خود بهتر میشوند. اما بسیاری از افراد مبتلا به PTSD برای بهبود ناراحتیِ روانی که میتواند شدید و ناتوان کننده باشد به درمان حرفهای نیاز دارند. قابل به ذکر است که تروما ممکن است منجر به ناراحتی شدید شود و این ناراحتی تقصیر فرد نیست و قابل درمان است.
هر چه فرد زودتر تحت درمان قرار گیرد، شانس بهبودی بیشتر خواهد بود.
نگارنده:
مهسا زحمتکش
روانشناس بالینی
آدرس: خراسان رضوی | مشهد | کوهسنگی 6 | ساختمان پزشکان ایرانیان | طبقه دوم
شماره تماس: 09209004286
منبع: www.psychiatry.org
دیدگاهتان را بنویسید