خشم( anger )، پرخاش( aggression) و خشونت( violence) تاثیرات زیادی بر امنیت افراد در جامعه دارد. برای این‌که بتوانیم از خشم بیش از حد یا پرخاش و آسیب در این زمینه پیشگیری کنیم لازم است انواع خشونت و جنبه‌های شناختی و عصبی آن را بهتر بدانیم. در این مقاله به اختصار این جنبه‌ها را واکاوی کرده و در ادامه به ابزارهای موجود برای کاهش خشم اشاره می کنیم. ذهن آگاهی و درمان‌های شناختی رفتاری در کنار درمان های دارویی می تواند در این راستا سودمند باشد.
تفاوت و شباهت بین خشم( anger )، پرخاش( aggression) و خشونت( violence) چیست؟
ابتدا لازم است بدانیم که یک تعریف جهانی و دقیق که این سه مفهوم را از هم جدا کند موجود نیست و گاهی افراد این موارد را به جای هم به کار می برند. بااین وجود می توان برای هر یک تعریفی ارائه داد. خشم یا anger یکی از هیجانات اصلی است که به شکلی درونی تجربه می شود. انجمن روانشناسی آمریکا آن را به این شکل تعریف می کند : خشم هیجانی است که در تضاد با کسی یا چیزی که احساس می‌کنید عمداً نسبت به شما (کار) اشتباه انجام داده است، تجربه می‌شود
خشم همیشه یک پدیده ی مخرب نیست بلکه می تواند کمک کند تا حس های منفی خود را بهتر شناخته و آن را بیان کنیم. اما مشابه هر هیجان دیگری اگر شدید، طولانی و یا زمینه آسیب به دیگران یا خودمان شود به بررسی و درمان نیاز پیدا می کند. پرخاشگری یا aggression رفتاری آشکار است که شامل تهدید یا فعالیتی است که بالقوه یا بالفعل منجر به درد، بازگیری یا فقدان منابع می شود. خشونت یا violence پرخاش انسانی است که از نظر بدنی یا روانی شامل تهدید و استفاده از اجبار است. ( منبع این دو جمله
فصل ٣٠ کتاب کامپرهنسیو کاپلان و سادوک 2017) ( در واقع خشم عمدتا جنبه ی تجربه درونی دارد، پرخاش جنبه ی رفتاری و بیرونی دارد و خشونت به رفتار انسانی بیشتر می پردازد)
دکتر امیر ضمیری
روانپزشک، روان‌درمان‌گر روان‌پویشی با رویکرد مدرن
آدرس: خراسان رضوی | مشهد | کوهسنگی 6 | ساختمان پزشکان ایرانیان | طبقه دوم
شماره تماس: 09209004286
چه عواملی موجب برانگیختن خشم می‌شود؟
بر اساس دیدگاه Blair خشم به شکل های مختلفی رخ می‌دهد از جمله:
مواجهه با گرمای شدید،
دریافت نکردن نتیجه مورد نظر،
مورد رفتار غیرمنصفانه یا کارهای دیگران قرار گرفتن طوری که با اهداف یا برنامه ریزی های فرد تداخل کند:
در واقع خشم زمانی رخ می‌دهد که راه رسیدن به هدف بسته می‌شود. به عنوان نمونه مجبور کردن رانندگان به داشتن سرعت کمتر! در یکی از مطالعات به رخداد خشم در زمینه محرومیت از خواب اشاره شده است. گاهی خشم به علت طرد شدن، القای حس ناکافی بودن، استرس اجتماعی و یا تجربه احساس انتقام رخ می دهد.
کدام اختلالات روانی می توانند موجب بروز خشم شوند؟
بااینکه ٨۵ درصد از موارد خشونت انسانی مربوط به افرادی است که از نظر روانپزشکی اختلالی ندارند، اما وجود بیماری روانی خطر خشونت راافزایش می‌دهد.
در اختلالات روانپزشکی اختلال نافرمانی مقابله ای یا
Oppositional Defiant Disorder (ODD)
و اختلال انفجاری متناوب یا
Intermittent Explosive Disorder (IED)
با شاخصه ی خشم تعریف می‌شوند و البته بسیاری از بیماران اعصاب و روان ممکن است مشکلاتی با مدیریت خشم داشته باشند از جمله اختلال های روانپزشکی اساسی مانند اسکیزوفرنی و بیماری های خلقی، اختلال شخصیت مرزی، ضد اجتماعی و مشکلات مربوط به مصرف ماده و الکل.
مغز انسانی چه امتیاز اساسی نسبت به سایر پستانداران دارد ؟
خشم و پرخاشگری در ساير پستانداران هم دیده می‌شود اما به علت تکامل بیشتر در مغز انسان تفاوت هایی وجود دارد. دو فرایند اصلی در مغز ما رخ داده است که شکل پیچیده تری به خشم و پرخاش می‌دهد : یکی از آن‌ها مغزینگی یا encephalization است یعنی انسان بیشترین نسبت وزن مغز به بدن را بین پستانداران دارد.
مساله دیگر قشرینگی یا cortification است. فعالیت های عالی مغز در لایه بیرونی مغز که قشر یا cortex است رخ می‌دهد و اصطلاحا به آن “ماده خاکستری” می گویند. این قشر خودش بخش های پیشرفته تری دارد و در انسان نسبت این بخش به سایر بخش های کورتکس بالاترین است. ما انسانها اطلاعات حسی از اندام های مختلف را به شکل پیچیده‌تری دریافت کرده، مسیرهای پیچیده تری را طی کرده و در پاسخ به چالش ها پاسخ های پیچیده تری می دهیم. این پاسخ ها انعطاف‌پذیری داشته و یک فرم ثابت و تکراری ندارد و با محاسبه ی سود و خطر است.
دوره درمان بی‌خوابی
برخلاف تصور عمومی که خواب به معنی بی عملی و عدم فعالیت است، خواب بخش بزرگی از فعالیت‌های روزانه است و برخی از افراد دچار اختلالاتی در یک خواب راحت می‌شوند که نیازمند درمان آن هستند.
خواب راحت از سه جهت یک امر کلیدی است:
- عملکرد سالم بدن
- خلق و خوی مناسب
- تمرکز خوب در روز
نداشتن خواب راحت فقط باعث خستگی نمی‌شود! خواب کافی از کلافگی و پریشانی جلوگیری می‌کند و باعث داشتن تمرکز بیشتر در فعالیت‌های روزانه می‌شود. انواع مختلف اختلالات خواب و بیداری وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها بی‌خوابی است. سایر اختلالات خواب و بیداری شامل آپنه انسدادی خواب، نارکولپسی و سندرم پای بی‌قرار است. در این دوره به تمامی این اختلالات و راه‌های درمان و جلوگیری از بروز مجدد آن پرداخته‌ایم.
بیشتر بخوانید: علائم و تشخیص اختلال بی‌خوابی